Madeleine Peyroux: Leren om te sterven
De zangeres begon op straat en nu, jaren later, bezingt ze de straat. LET’S WALK heet haar nieuwe album: ze roept op om de voeten weer laten spreken, om te marcheren tegen ongelijkheid.
“Ik zou eigenlijk stand-up comedian moeten worden. Dan leer je pas echt hoe het is om dood te gaan op het podium. Als niemand lacht om je grappen, wow, dan sterf je.” Het is een gewaagde uitspraak van een vrouw die erom bekend staat dat ze niet gek is op optreden. Haar platen zijn verzorgd, smooth, beschaafd maar zeker haar vroege concerten waren niet altijd stabiel en soms zelfs vals.
Maar Madeleine Peyroux is gegroeid. Ze leerde zichzelf beter kennen en is nog steeds nieuwsgierig naar wat haar drijft. In juni komt haar nieuwe album LET’S WALK uit. Het is een album vol trotse, eigen songs. Een snapshot van het huidige Amerika. Een album waarop ze de grote thema’s niet uit de weg gaat: racisme, seksueel misbruik, politiek. En de dood. In het prachtige openingsnummer Find true love begint ze er meteen over. “We moeten leren om te sterven”, zingt ze. Learn how to die. Waar komen die regels vandaan?
“Luister”, zegt ze via Zoom vanuit New York: “er is een man die heet Cornel West. Hij is een zwarte filosoof, een educator. Hij schreef een paar belangrijke boeken over ras in Amerika. Het duurde lang voordat ik begreep waar hij het over had. Maar in 2020 viel het kwartje, vlak na de gewelddadige dood van George Floyd. Ik las de artikelen en boeken die hij aanraadde en leerde van hem. “Learn how to die” is een direct citaat van hem. Wat het betekent? Dat is niet eenduidig. Uiteraard is het de ultieme les in het leven.
Als je écht leert om te sterven – dat is meer dan alleen accepteren dat je sterfelijk bent – dan kun je op een dag betekenisvol doodgaan. Er is een woord uit de Griekse filosofie dat West vaak aanhaalt en dat is kenosis. Dat betekent zoiets als ‘jezelf leeg maken’. Het belangrijkste is niet de dood die ons ooit in het leven overkomt, het is het diepe begrip dat de dood wezenlijk onderdeel is van het leven. Of het nu gaat om wedergeboorte van de geest, van een samenleving, het loslaten van een relatie: het draait allemaal om hetzelfde concept. Je moet leren om te sterven voordat je verder kunt leven.”
Zelf de regie houden
De diepte van het antwoord tekent de groei van Peyroux. Niet langer wilde ze alleen maar covers zingen. Ze had genoeg eigen materiaal. Sterker nog, producer Elliott Scheiner (Fleetwood Mac, The Eagles) verbood het. Peyroux werd geboren in Athens, Georgia, en leerde muziek spelen in de straten van Parijs waar ze met haar moeder heen verhuisde na de scheiding van haar ouders. Na haar ontdekking in een club in New York plakte de wereld gretig allerlei labels op het jonge jazztalent. Ze werd vanwege haar stemgeluid binnengehaald als de nieuwe Billie Holiday, producers wilden haar graag in de markt zetten als een soort Norah Jones.
Van jongs af aan schreef Peyroux haar eigen nummers, maar toen ze eenmaal werd ontdekt, bleek het moeilijk altijd zelf de regie te houden: “Mensen wilden dat ik liedjes van anderen zong, ze vertelden wat ik het beste kon doen. Ik luisterde naar ze. Maar het gevoel om zelf te creëren, bleef altijd. Nu, met deze songs, heb ik echt het gevoel dat ik iets heb geschreven waar ik trots op kan zijn. Het niveau ligt hoger dan in mijn eerdere werk. Elk liedje was mijn idee. Het is veel persoonlijker.”
En je hebt de tijd genomen. “Zeker. We begonnen in 2020 met schrijven en pas vorige zomer namen we alles op. Zelfs toen kwam het niet uit mezelf. Jon Herington zei dat hij op tournee ging met Steely Dan en dat het tijd werd om het album af te maken. Toen moest ik wel, ik dacht bij mezelf: ‘God, I got to get I got to get this done!’.”
De gitarist speelde een belangrijke rol. Hij zorgde voor focus en greep waar nodig in. Soms was een nummer goed maar wilde Peyroux blijven knutselen, vertelt ze. “How I wishbijvoorbeeld: ik schreef de muziek in een dag, in één ruk. Ik had de melodie en het akkoordenschema, alleen andere coupletten. Ik stuurde het naar John met de werktitel ‘my Black American heart’. Hij vond het meteen goed. Daarop schaafde ik meteen verder aan het nummer. Maar toen hij het terug hoorde was hij ontstemd en zei ‘wat heb je gedaan? Het was geweldig!’ Tot mijn verbazing was hij heel blij met het oorspronkelijke basloopje. Dus hij bewaarde veel van de originele ideeën en ging daar organisch mee verder, met allerlei nieuwe lagen eroverheen. Hij is geweldig. Op een gegeven moment was de tijd op, terwijl we niet genoeg liedjes hadden. Er moest er nog eentje bij. Hij pakte zijn gitaar en begon wat eenvoudige loopjes te spelen. Da-da-da-da-da-da, [lager] da-da-da-da-da. Enzovoort. Zo ontstond de vrolijke afsluiter Take care. Ik had nog wat teksten liggen en die pasten prima. Alleen hadden we geen melodie. We zeiden tegen elkaar ‘we zien wel’. We hadden geluk. Nee, geen geluk. We hadden Jon Herington!”
Het ska-nummer Take care klinkt vrolijk en herinnert aan de Jamaicaans-Britse dichter Linton Kwesi Johnson. De zing/praat-tekst is lichtvoetig maar gaat over serieuze onderwerpen: milieuvervuiling, pesticiden, hormonen. Niet voor niets heet het album LET’S WALK en wordt ze in datzelfde nummer ondersteund door een gospelkoor. Sommige dingen zijn de moeite waard om de straat voor op te gaan, om te protesteren tegen onrecht en discriminatie.
Voor Peyroux veranderde de moord op George Floyd in 2020 alles. Ze wordt emotioneel als ze erover vertelt. “Al heel lang vermoordt de politie mensen in Amerika. Daar waren we allemaal getuige van. Zelfs in deze eeuw was het regelmatig in het nieuws. Maar ik wist niet hoe wijdverspreid het was – tot dat moment. De wereld was getuige van de moord op George Floyd en over de hele wereld gingen mensen de straat op om te protesteren. Het werd een internationale realiteit, mensen werden zich ervan bewust. Daar gaat de plaat over. Niet alleen over George Floyd en de vreedzame marsen. Nee, ook over het inzicht dat we actie moeten ondernemen. We leven in een globale samenleving. We kunnen ons niet verstoppen.”
Ik ben van mening dat de meeste dingen van nature politiek zijn.
Is het daarmee een politieke plaat? “Ik ben van mening dat de meeste dingen van nature politiek zijn. We maken elke dag keuzes. Soms is de keuze om niets te doen ook een politieke. Dat is de tragedie van tegenwoordig. Er rust zoveel verantwoordelijkheid op onze schouders. Dus: ja het is een politiek album. Maar die term vind ik verwarrend, zeker tegenwoordig. Ik ben geen politicus en ik hoef geen verkiezing te winnen.”
Hoe persoonlijker en politieker de nummers worden, hoe meer Peyroux van zichzelf moet blootgeven op het podium. Daar is ze zich van bewust. Hoe reageren mensen bijvoorbeeld op het meest persoonlijke liedje, Nothing Personal? “Ik weet het niet. Het is een van de twee nummers die ik live nog niet speel, samen met het Franstalige nummer (Et puis). Dus de enige mensen die het gehoord hebben zijn de muzikanten en de mensen die de plaat kennen. Maar ze vinden het allemaal een krachtig nummer. Ik wil eerst de rest van de nummers goed onder de knie hebben voordat ik me live waag aan Nothing Personal.”
Waarom? “Ik denk dat het zwaar wordt. Ik wil op het podium niet overvallen en overweldigd worden door emoties. Weet je, gisteren las ik de tekst nog eens door. Het gaat over seksueel misbruik. Over iemand die misbruikt wordt en de kans grijpt om rechtstreeks in gesprek te gaan met de dader. De eerste gedachte die door het hoofd van een dader gaat is: ‘ik ga de gevangenis in.’ Maar dat vind ik niet het belangrijkste. De eerste gedachte zou moeten zijn om stil te staan bij wat er is gebeurd. Dit nummer is mijn visie op hoe een dader kan proberen om in het reine te komen met wat er is gebeurd. Erken het, sta erbij stil wat het werkelijk betekent en praat erover.”
Je wil oproepen tot een dialoog. Kan muziek een gespleten samenleving overbruggen? “Zeker. Het moet. Anders overleven we niet als soort. Gisteren hoorde ik Christiane Amanpour van CNN op televisie. Ze zei iets dat ik meteen opschreef: “We moeten vriendschap sluiten met onze vijanden, anders gaan we allemaal dood”. Dat was een wijze raad. We moeten vriendschappen sluiten met mensen die het niet met ons eens zijn. Doe het. Probeer het. Ook voor de mensen die niet in een oorlogsgebied leven. We kunnen een groot verschil maken in de wereld door kleine dingen te doen. We moeten niet vergeten was belangrijk is. Menselijk zijn is onze prioriteit.”